پهنه بندی سیلاب در رودخانه ها با استفاده از gis (مطالعه موردی رودخانه کاجو در سیستان و بلوچستان)

رشد روز افزون جمعیت و توسعه مناطق مسکونی و شهری در حاشیه رودخانه ها و بستر سیلابدشت ها بدون توجه به شرایط هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حاکم بر رودخانه، از یک سو افزایش خطر پذیری از سیلاب و از طرف دیگر اتلاف سرمایه گذاری در این مناطق را به دنبال دارد. امروزه به منظور کاهش اثرات تخریبی سیلاب و جلوگیری از تجاوز و دخل و تصرف غیر قانونی در اینگونه اراضی، مطالعه جریان های سیلابی و تعیین حریم رودخانه ها با توجه به میزان گسترش جریان آب، بیش از پیش مورد اهمیت قرار گرفته است که اصطلاحاً پهنه بندی سیلاب نامیده می شود. انتخاب محدوده مطالعه به تبع تجمع مراکز جمعیتی و همچنین وجود دغدغه های خسارات سیلاب و نحوه استفاده از رودخانه میباشد و در پهنهبندی سیلاب از یک سو مدل های ریاضی امکانات زیادی جهت تحلیل دقیق جریان سیلاب در اختیار می گذارند و از سوی دیگر سامانه اطلاعات جغرافیایی توانایی زیادی جهت تولید نقشه های پهنه بندی سیل در اختیار قرار می دهد و برقراری ارتباط بین مدل ریاضی و سامانه اطلاعات جغرافیایی امکان اعمال تغییرات مورد نظر، اصلاح و به روز آوری نقشه های پهنه بندی سیلاب را به سادگی و با صرف هزینه و زمان اندک میسر می نماید. تحقیق حاضر به منظور بررسی رفتار سیلاب و نحوه گسترش آن در بازه ای از رودخانه کاجو در استان سیستان و بلوچستان با تلفیق مدل هیدرولیکیhec-ras و الحاقیه hec-georas به منظور تهیه نقشه های پهنه سیلاب در سامانه اطلاعات جغرافیایی gis می باشد. بدین منظور با داشتن اطلاعات جامع توپوگرافی منطقه و استفاده از نرم افزار arc map و الحاقیه hec-georas مدل رقومی ارتفاعی dem استخراج شده، سپس خط مرکزی جریان و خطوط سواحل رودخانه در دو طرف کانال اصلی، مسیر جریان و مقاطع عرضی رودخانه کاجو مشخص می شود و پس از آن با توجه به شرایط هیدرولیکی رودخانه به مدل سازی در نرم افزار hec-ras پرداخته می شود. در نهایت پهنههای سیلگیر با دوره بازگشت های 2، 5، 10، 25، 50، 100و200 ساله با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی gis و خروجی های مدل هیدرولیکی استخراج شده که ضمن تایید کارایی تلفیق مدل های مذکور در تحلیل های هیدرولیکی رقوم سطح آب و تعیین پهنه های سیلابی، ضرورت تهیه نقشه های پهنه بندی سیلاب و کاربردهای متنوع این نقشه ها در مدیریت سیلاب و کاهش خسارات و توسعه مناطق مسکونی و کشاورزی حاشیه رودخانه های سیستان و بلوچستان را توصیه می نماید.